Trong những năm gần đây, cùng với cả nước, TP Đà Nẵng đã đón rất nhiều người nước ngoài vào làm việc, du lịch, cư trú... góp phần phát triển KT-XH của TP. Nhưng bên cạnh đó, phát sinh tội phạm có yếu tố nước ngoài ngày một có dấu hiệu gia tăng đáng lo ngại. Tội phạm có yếu tố nước ngoài xảy ra trên lãnh thổ Việt Nam được điều tra, truy tố và xét xử như thế nào?

Khoản 2 Điều 5 Bộ luật Hình sự số 100/2015/ QH13 ngày 27-11-2015 của Quốc hội, được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 12/2017/QH14 ngày 20-6-2017 của Quốc hội, có hiệu lực kể từ ngày 1-1-2018, quy định: Đối với người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ nước CHXHCN Việt Nam thuộc đối tượng được hưởng quyền miễn trừ ngoại giao hoặc lãnh sự theo pháp luật Việt Nam, theo điều ước quốc tế mà CHXHCN Việt Nam là thành viên, hoặc theo tập quán quốc tế, thì vấn đề trách nhiệm hình sự của họ được giải quyết theo quy định của điều ước quốc tế hoặc theo tập quán quốc tế đó. Trường hợp điều ước quốc tế đó không quy định hoặc không có tập quán quốc tế, thì trách nhiệm hình sự của họ được giải quyết bằng con đường ngoại giao. Như vậy, một khi người nước ngoài phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam và không thuộc trường hợp miễn trừ ngoại giao hoặc lãnh sự theo quy định trên, căn cứ vào các cấu thành tội phạm mà người nước ngoài đã thực hiện, họ phải chịu trách nhiệm hình sự như công dân Việt Nam phạm tội. Ngoài các hình phạt như công dân Việt Nam, hình phạt trục xuất là hình phạt đặc thù đối với người nước ngoài.

Theo quy định tại Khoản 1 Điều 1 Nghị định 54/2001/NĐ-CP ngày 23-8-2001 của Chính phủ, thì trục xuất là hình phạt chính hoặc hình phạt bổ sung áp dụng đối với người nước ngoài phạm tội, buộc người đó trong thời hạn nhất định phải rời khỏi lãnh thổ nước CHXHCN Việt Nam. Ngoài ra, nghị định này còn quy định về quyền và nghĩa vụ của người bị trục xuất, trách nhiệm và quyền hạn của cơ quan thi hành hình phạt trục xuất, trình tự và thủ tục thi hành hình phạt trục xuất. Mặc dù đã có quy định, nhưng quá trình điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án đối với người nước ngoài phạm tội tại Việt Nam đang gặp rất nhiều vấn đề vướng mắc bởi việc xử lý hành vi phạm tội của họ liên quan đến vấn đề ngoại giao của các nước liên quan. Hơn nữa, hiện nay, nước ta chưa ký kết hiệp định hợp tác, dẫn độ tội phạm, hoặc hiệp định tương trợ tư pháp với một số quốc gia, nên khi phát hiện công dân của nước họ phạm tội trên lãnh thổ Việt Nam sẽ rất khó xử lý. Đôi khi chúng ta không những không nhận được sự hỗ trợ từ các quốc gia này mà còn bị can thiệp, gây khó khăn trong quá trình giải quyết.

Do vậy, chúng tôi thiết nghĩ, trước diễn biến tội phạm liên quan đến người nước ngoài ngày một phổ biến và có tính phức tạp cao, Quốc hội và Chính phủ cần có những giải pháp phù hợp trong việc ký kết các hiệp định với các quốc gia mà chúng ta chưa có quan hệ tư pháp, kịp thời ban hành quy định pháp luật cụ thể hơn nhằm đảm bảo hiệu quả công tác điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án đối với người nước ngoài phạm tội, qua đó đảm bảo sự ổn định xã hội trong tình hình mới.

Thạc sĩ - Luật sư LÊ NGÔ HOÀI PHONG

Chuyên mục này có sự hợp tác về chuyên môn

của Chi nhánh Công ty Luật TNHH Phạm và Liên Danh tại Đà Nẵng.

Đường dây nóng hỗ trợ tư vấn: 0236.3572456; 0905102425